भारतामध्ये खाजगी क्षेत्रात काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांसाठी एक चिंताजनक वास्तव समोर आलं आहे. अलीकडील एका सर्वेक्षणात असे दिसून आले की सुमारे 50% खाजगी नोकरी करणारे कर्मचारी आपल्या रिटायरमेंटसाठी कोणताही ठोस आर्थिक आराखडा तयार करत नाहीत. सध्या नोकरीत असून नियमित पगार मिळत असला तरी, भविष्यातील आर्थिक सुरक्षिततेकडे त्यांचे दुर्लक्ष होत आहे. बचतीचा विचार फारच कमी टक्केवारीत केला जातोय.
केवळ 1% ते 10% पगाराचीच बचत रिटायरमेंटसाठी!
ग्रँट थॉर्नटन इंडियाच्या एका अहवालानुसार, अर्ध्याहून अधिक प्रायव्हेट नोकरी करणारे कर्मचारी अत्यल्प प्रमाणातच रिटायरमेंटसाठी पैसे बाजूला ठेवतात. काही कर्मचारी आपल्या पगाराचा केवळ 1% ते 10% भागच पेन्शनसाठी गुंतवतात. यावरून असं दिसून येतं की लोकांमध्ये रिटायरमेंटबाबतची जागरूकता कमी आहे किंवा आर्थिक प्राधान्ये वेगळी आहेत.
उच्च पगार असूनही गुंतवणुकीचा अभाव
ज्यांचं मासिक उत्पन्न जास्त आहे, त्यांनी तुलनात्मकदृष्ट्या थोडी अधिक गुंतवणूक केली असली, तरी एकूणच आकडे पाहता अनेक कर्मचारी रिटायरमेंटसाठी आवश्यक ती आर्थिक तयारी करत नाहीत. महागाई दर वाढत असताना, भविष्याचा खर्च कसा हाताळायचा, हा मोठा प्रश्न निर्माण झाला आहे.
अपेक्षा मोठ्या, पण तयारी अपुरी
“India’s Pension Landscape: A Study on Retirement Reality and Readiness” या अहवालातून काही महत्त्वाचे निष्कर्ष समोर आले आहेत. या अभ्यासात 25 ते 54 वयोगटातील कर्मचाऱ्यांचा समावेश होता.
अपेक्षा: 55% कर्मचाऱ्यांना रिटायरमेंटनंतर ₹1 लाख पेन्शनची अपेक्षा आहे.
वास्तव: फक्त 11% लोकांना वाटतं की इतकी रक्कम मिळेल.
या आकड्यांतून स्पष्ट होतं की, अपेक्षा आणि प्रत्यक्ष तयारी यामध्ये मोठी दरी आहे.
फक्त पारंपरिक योजना पुरेशा नाहीत
EPF, ग्रॅच्युइटी आणि NPS या पारंपरिक बचत योजनांवर 83% कर्मचारी अवलंबून आहेत. मात्र केवळ या योजनांवर अवलंबून राहून निवृत्तीनंतरची सर्व गरज पूर्ण करता येणार नाही. SIP, ELSS, PPF यांसारख्या पर्यायांचा विचार करणे आणि पोर्टफोलिओमध्ये विविधता आणणे अत्यावश्यक आहे.
रिटायरमेंट प्लॅनिंगमधील मुख्य अडथळे:
- आर्थिक ज्ञानाचा अभाव – PF आणि ग्रॅच्युइटीच पुरेशी वाटते
- महागाई व वैद्यकीय खर्च यांचा अंदाज न घेणे
- सध्याच्या खर्चातच अडकून बचत न होणे
- निवृत्ती लांब आहे म्हणून तिला प्राधान्य न देणे
- गुंतवणुकीची प्रक्रिया गुंतागुंतीची वाटते
या गैरसमजांमुळे अनेकजण रिटायरमेंट प्लॅनिंगपासून दूर राहतात.
योग्य रिटायरमेंट प्लॅनिंगसाठी काय करावे?
आर्थिक तज्ज्ञांच्या मते, रिटायरमेंटसाठी गुंतवणूक जितकी लवकर सुरू केली जाईल, तितकं चांगलं. 25 ते 30 वयात सुरुवात केल्यास 60व्या वर्षी चांगला निधी तयार होऊ शकतो.
उपयुक्त गुंतवणूक पर्याय:
- NPS (नॅशनल पेन्शन स्कीम) – दीर्घकालीन आणि टॅक्स-बेनेफिटसह योजना
- PPF (पब्लिक प्रोव्हिडंट फंड) – सुरक्षित व दीर्घकालीन बचत
- SIP (सिस्टेमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन) – नियमित गुंतवणुकीतून मोठी रक्कम जमवता येते
- ELSS – कर बचतीसाठी आणि बाजाराशी निगडित परताव्यासाठी योग्य पर्याय
हे सर्व पर्याय समजून घेऊन नियोजनबद्ध गुंतवणूक केल्यास निवृत्तीनंतरही आर्थिक स्वावलंबन राखता येऊ शकतं.
डिस्क्लेमर:
वरील माहिती सार्वजनिक सर्वेक्षणे आणि आर्थिक तज्ज्ञांच्या अभिप्रायावर आधारित आहे. गुंतवणूक करण्याआधी स्वतःच्या आर्थिक स्थितीनुसार सल्लागारांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. या लेखातील माहितीचा वापर करताना होणाऱ्या लाभ किंवा तोट्याची जबाबदारी वाचकांची असेल.